Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

veniae N F

  • 1 facilis

        facilis e, adj. with comp. and sup.    [2 FAC-], easy to do, easy, without difficulty: res (opp. difficilis), T.: facilia ex difficillimis redigere, Cs.: causa: cursus: aditus, Cs.: somnus, easy to obtain, H.: saevitia, easily overcome, H.: aurae, gentle, O.: iactura, light, V.: cera, yielding, O.: victus, copious, V.: cursus ad deos facilior: quod ei fuit facillimum: materies facilis ad exardescendum: haec ad iudicandum sunt facillima: faciles ad receptum angustiae, L.: crepido haud facilior in ascensum, L.: cuivis facile scitu est, T.: (Cyclops) Nec visu facilis, V.: nihil est dictu facilius, T.: factu facillimum, S.: materia facilis est, in te dicta dicere: facilis vincere ac vinci voltu eodem, L.: quod illis prohibere erat facile, Cs.: Quīs facile est aedem conducere, Iu.: terra pecori, suitable, V.: campus operi, L.: divisui (Macedonia), L.: homines bello, Ta.—In adverb. phrases: cum exitūs haud in facili essent, not easy, L.: ex facili tolerantibus, Ta. — Of persons, ready, quick: ad dicendum: fore facilem victu per saecula gentem, lead a happy life, V.: homines in bella, Ta.: amori, Tb.: aurem praebere puellae, Pr.— Easy, goodnatured, accessible, compliant, willing, yielding, courteous, affable: pater: facilem votis ut praebeat aurem, H.. auris, Iu.: mores facillimae: amicitiā, S.: sermone, Ta.: in rebus cognoscendis: in suum cuique tribuendo: ad concedendum: in tua vota di, O.: impetrandae veniae, L. — Favorable, prosperous: res et fortunae faciliores: vestrae res, L.— Easily moving, quick, nimble: oculi, V.: manūs, O.
    * * *
    facile, facilior -or -us, facillimus -a -um ADJ
    easy, easy to do, without difficulty, ready, quick, good natured, courteous

    Latin-English dictionary > facilis

  • 2 parātus

        parātus adj. with comp. and sup.    [P. of 1 paro], prepared, ready: loci multā commentatione: ad omne facinus paratissimus: omnia ad bellum, Cs.: id quod parati sunt facere: omnia perpeti, Cs.: in utrumque paratus, Sese versare, etc., V.: vel bello vel paci, L.: ferri acies parata neci, V.: veniae, O.: provincia peccantibus, Ta.— Well prepared, provided, furnished, fitted, equipped, skilled: itane huc paratus advenis? T.: ad quam (causarum operam): quo paratior ad usum forensem esse possim: ad omnem eventum: paratiores ad omnia pericula subeunda, Cs.: in novas res, Ta.: in iure paratissimus, learned: in rebus maritimis, versed: contra fortunam: paratus simulatione, a master in dissimulation, Ta.—As subst n.: parati nil est, nothing is ready, T.: Frui paratis, i. e. contentment, H.
    * * *
    parata -um, paratior -or -us, paratissimus -a -um ADJ
    prepared; ready; equipped, provided

    Latin-English dictionary > parātus

  • 3 prōmptus

        prōmptus adj. with comp. and sup.    [P. of promo], set forth, brought forward, disclosed, exposed, manifest: aliud clausum in pectore, aliud promptum in linguā habere, S.: prompta et aperta: nihil quod non istius cupiditati promptissimum esset.— At hand, prepared, ready, quick, prompt, inclined, disposed: homo: audacia, S.: sagittae, O.: promptissimus quisque interciderunt, ablest, Ta.: ad bella suscipienda animus, Cs.: ad usum forensem promptior esse: ad lacessendum certamen, L.: promptior in spem, Ta.: celeritas in agendo: in rebus gerendis, N.: utemini nobis etiam promptioribus pro patriā, L.: manu promptior, L.: promptior linguā quam manu, S.: nullam gentem promptiorem veniae dandae fuisse, L.— Bold, enterprising: promptissimus quisque, Ta.: post eventum, Ta.— Easy, practicable: defensio: aditus, Ta.: moenia haudquaquam prompta oppugnanti, L.: sed nec mihi dicere promptum, Nec facere est isti, O.: an promptum effectu aut certe non arduum sit, Ta.
    * * *
    prompta -um, promptior -or -us, promptissimus -a -um ADJ
    set forth, brought forward, manifest, disclosed; willing, ready, eager, quick

    Latin-English dictionary > prōmptus

  • 4 venia

        venia ae, f    [VAN-], indulgence, kindness, grace, favor: ab Iove ceterisque dis pacem ac veniam peto: precor hanc veniam supplici des, ut, etc., L.: Caesar tibi petenti veniam non dedit: da veniam hanc mihi, do me this favor, T.: Extremam hanc oro veniam, this last kindness, V.: cum data esset venia eius diei, indulgence for that day, L.—Esp., in the phrase, bonā veniā, or cum bonā veniā; with audire, kindly, with favor, without prejudice: bonā veniā me audies: cum bonā veniā, quaeso, audiatis id quod invitus dico, L.— With verbs of saying, by your leave, with your permission, without offence, respectfully: nisi vero (bonā veniā huius optimi viri dixerim) tu, etc.: bonā hoc tuā veniā dixerim: bonā veniā vestrā liceat, etc., L.— Permission: veniā petitā puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset, L.: datā veniā seducit filiam ac nutricem, L.—Forbearance, forgiveness, pardon, remission: errati veniam impetrare: pacem veniamque impetrare a victoribus, L.: maximorum scelerum: veniam tuis dictis Supplice voce roga, O.: peccatis veniam poscens, H.
    * * *
    favor, kindness; pardon; permission; indulgence

    Latin-English dictionary > venia

  • 5 aufero

    aufĕro, abstŭli, ablātum, auferre, v. a. [ab-fero; cf. ab init. ], to take or bear off or away, to carry off, withdraw, remove (very freq. in prose and poetry; syn.: tollo, fero, rapio, eripio, diripio, adimo, averto).
    I.
    In gen.
    A.
    1.. Lit.:

    ab januā stercus,

    Plaut. As. 2, 4, 18:

    dona,

    id. Am. prol. 139:

    aurum atque ornamenta abs te,

    id. Mil. 4, 1, 36:

    abstulit eos a conspectu,

    Vulg. 4 Reg. 17, 18:

    auferas me de terrā hac,

    ib. Gen. 47, 30:

    vos istaec intro auferte,

    Ter. And. 1, 1, 1:

    Auferte ista hinc,

    Vulg. Joan. 2, 16:

    aether multos secum levis abstulit ignīs,

    Lucr. 5, 459; 3, 230; 3, 439; 3, 717; 5, 205; 5, 725; 6, 622; Turp. ap. Non. p. 422, 21:

    multa domum suam auferebat,

    Cic. Rosc. Am. 8 fin.:

    liberi per delectus alibi servituri auferuntur (a Romanis),

    are carried away, Tac. Agr. 31:

    quem vi abstulerant servi,

    Vulg. Gen. 21, 25.—So of sick persons, or those unable to walk:

    auferere, non abibis, si ego fustem sumpsero,

    Plaut. Am. 1, 1, 202 (cf. id. ib. 1, 1, 298:

    lumbifragium hinc auferes): asoti, qui in mensam vomant et qui de conviviis auferantur,

    Cic. Fin. 2, 8, 23. —Auferre se, in colloquial lang., to remove one ' s self, to withdraw, retire, go away:

    Te, obsecro hercle, aufer modo,

    Plaut. Rud. 4, 3, 93:

    aufer te domum,

    id. As. 2, 4, 63.—
    2.
    Of bodies that are borne away by wings, by the winds, waves, or any other quick motion, to bear or carry away, sweep away, etc. (mostly poet. or in post-Aug. prose):

    aliquem ad scopulum e tranquillo auferre,

    Ter. Phorm. 4, 4, 8:

    unda rates,

    Prop. 1, 8, 14:

    auferor in scopulos,

    Ov. M. 9, 593:

    auferet,

    id. ib. 15, 292 al.:

    in silvam pennis ablata refugit,

    Verg. A. 3, 258; 11, 867:

    ne te citus auferat axis,

    Ov. M. 2, 75:

    vento secundo vehementi satis profecti celeriter e conspectu terrae ablati sunt,

    Liv. 29, 27:

    (Bubo) volat numquam quo libuit, sed transversus aufertur,

    Plin. 10, 12, 16, § 35:

    (milites) pavore fugientium auferebantur,

    Tac. A. 4, 73.—
    B.
    Trop., to carry away, mislead:

    te hortor, ut omnia gubernes prudentiā tuā, ne te auferant aliorum consilia,

    Cic. Fam. 2, 7:

    abstulerunt me velut de spatio Graecae res immixtae Romanis,

    i. e. have diverted, withdrawn me, from the subject, Liv. 35, 40:

    quae contemplatio aufert nos ad ipsorum animalium naturas,

    Plin. 27, 13, 120, § 145:

    auferre aliquem traversum,

    id. 28, 1, 1, § 1 Jan:

    ab intentione auferendus auditor,

    Quint. 4, 5, 6:

    somnus aufert,

    Hor. S. 1, 5, 83:

    auferimur cultu, i. e. decipimur,

    are deceived, duped, Ov. R. Am. 343.—
    II.
    Esp.,
    A.
    1.. To take or snatch away; in a good, but more frequently in a bad sense, to take by force, to remove, withdraw, take away violently, rob, steal, etc.:

    aliquid eris,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 8:

    quod auri, quod argenti, quod ornamentorum in meis urbibus fuit, id mihi tu, C. Verres, eripuisti atque abstulisti,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 19:

    ab hoc abaci vasa omnia abstuiit,

    id. Verr. 2, 4, 16; so,

    pecuniam de aerario,

    id. Att. 7, 21:

    pecuniam in ventre,

    to eat up, to squander, id. de Or. 2, 66, 265:

    auriculam mordicus,

    to bite off, id. ad Q. Fr. 3, 4:

    vestimentum,

    Vulg. Luc. 6, 29:

    hi ludi dies quindecim auferent,

    Cic. Verr. 1, 10, 31:

    imperium indignis,

    Liv. 3, 67:

    legionem,

    Tac. H. 4, 48:

    consulatum, censuram,

    id. ib. 1, 52:

    auferat omnia irrita oblivio si potest,

    Liv. 28, 29:

    spem, voluntatem defensionis,

    Cic. Verr. 2, 1, 7:

    fervorem et audaciam,

    Liv. 3, 12:

    obsequia,

    Tac. H. 1, 80:

    misericordiam,

    id. ib. 3, 84:

    spem veniae,

    id. A. 14, 23:

    studium,

    Cat. 68, 19 sq.; and so Hor. C. 3, 12, 5:

    metus,

    to banish, Verg. A. 12, 316:

    curas,

    Hor. Ep. 1, 11, 26:

    somnos,

    id. C. 2, 16, 16; id. Epod. 5, 96:

    pudorem,

    Ov. M. 6, 617:

    fugam,

    to hinder, prevent, Flor. 3, 10, 3 al. —
    2.
    To take off or away, to destroy, consume, kill, slay, etc. (mostly poet. or in the Aug. histt.):

    Tam bellum mihi passerem abstulistis,

    Cat. 3, 15:

    abstulit clarum cita mors Achillem,

    Hor. C. 2, 16, 29; so id. Epod. 5, 66; id. S. 1, 9, 31:

    Auferat hora duos eadem,

    Ov. M. 8, 709; 15, 157:

    Labienum Varumque acies abstulit,

    Vell. 2, 55 fin.:

    Quidquid hinc aut illinc communis Mors belli aufert,

    Liv. 7, 8; Flor. 3, 17, 9 al.:

    Interea quodcumque fuit populabile flammae, Mulciber abstulerat,

    had consumed, Ov. M. 9, 263; 14, 575.—
    3.
    Of places, to separate, sever, divide:

    mare septem stadiorum intervallo Europam auferens Asiae,

    Plin. 4, 12, 24, § 75:

    Armenia Euphrate amne aufertur Cappadociae,

    id. 6, 9, 9, § 25. —
    B.
    To lay aside some action, manner of speaking, etc.; to cease from, desist from, leave off: proinde istaec tua aufer terricula, Att. ap. Non. p. 227, 31:

    jurgium hinc auferas,

    Plaut. Pers. 5, 2, 19:

    aufer nugas,

    id. Truc. 4, 4, 8; id. Curc. 2, 1, 30:

    pollicitationes aufer,

    Ter. Phorm. 5, 6, 17: Ge. Id nosmet ipsos facere oportet, Phaedria. Ph. Aufer mi "oportet:" quin tu, quod faciam, impera, id. ib. 1, 4, 45 Ruhnk. (cf. Juv. 6, 170):

    Aufer abhinc lacrimas,

    Lucr. 3, 955:

    insolentiam,

    Phaedr. 3, 6, 8; so absol.: Insanis? Aufer! away! (where nugas may be supplied, as in Plaut. Truc. 4, 4, 8), Ter. Ad. 5, 8, 14.—With inf. as object:

    aufer Me vultu terrere,

    Hor. S. 2, 7, 43.—
    C.
    Meton., effect for cause, to corry off ( as the fruit or result of one ' s labor, exertions, errors, etc.), to obtain, get, receive, acquire:

    Ecquas viginti minas Paritas ut auferas a me?

    Plaut. Ps. 1, 5, 71; 1, 5, 90; id. Curc. 5, 2, 21; id. Ep. 1, 2, 56; 2, 2, 9; id. Most. 4, 1, 32; Ter. Phorm. 5, 8, 62:

    id inultum numquam auferet,

    id. And. 3, 5, 4; id. Ad. 3, 4, 8 (cf. id. And. 1, 2, 4): paucos dies ab aliquo, to obtain a few days ' respite, Cic. Quinct. 5, 20:

    quis umquam ad arbitrum quantum petiit, tantum abstulit?

    id. Rosc. Com. 4, 12; so,

    responsum ab aliquo,

    id. de Or. 1, 56, 239:

    decretum,

    id. Att. 16, 16, A:

    diploma,

    id. Fam. 6, 12, 3:

    praemium,

    Suet. Gram. 17. —Also with ut: ut in foro statuerent (statuas), abstulisti, you have carried the point that they etc., Cic. Verr. 2, 2, 59 (so, adsequi, ut, Tac. G. 35).— Trop., to carry away the knowledge of a thing, to learn, understand: quis est in populo Romano, qui hoc non ex priore actione abstulerit? has not learned, does not know, Cic Verr. 2, 1, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > aufero

  • 6 facilis

    făcĭlis, e, adj. (archaic forms nom. sing. facil, Plaut. Trin. 3, 2, 53; adv. facul, like difficul, simul; v. under adv. 2, and cf. Paul. ex Fest. p. 87 Müll.), [facio, properly, that may be done or made; hence, pregn.], easy to do, easy, without difficulty.
    I.
    In gen.
    A.
    Prop., constr. absol., with ad (and the gerund), the supine, inf., ut, and the dat.
    (α).
    Absol.:

    nulla est tam facilis res, quin difficilis siet, quam invitus facias,

    Ter. Heaut. 4, 6, 1; cf.:

    facilis et plana via (opp. difficilis),

    Plaut. Trin. 3, 2, 20:

    quae facilia ex difficillimis animi magnitudo redegerat,

    Caes. B. G. 2, 27 fin.; cf.

    also: mihi in causa facili atque explicata perdifficilis et lubrica defensionis ratio proponitur,

    Cic. Planc. 2, 5:

    justa res et facilis,

    Plaut. Am. prol. 33:

    facilis et prompta defensio,

    Cic. de Or. 1, 56, 237; cf.:

    facilis et expedita distinctio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    facilia, proclivia, jucunda,

    id. Part. Or. 27, 95; cf.:

    proclivi cursu et facili delabi,

    id. Rep. 1, 28:

    ascensus,

    Caes. B. G. 1, 21:

    aditus,

    id. ib. 3, 25 fin.;

    descensus Averno,

    Verg. A. 6, 126; Cic. de Imp. Pomp. 14, 41; cf.:

    celerem et facilem exitum habere,

    Caes. B. C. 3, 22 fin.:

    lutum,

    easy to work, Tib. 1, 1, 40:

    fagus,

    Plin. 16, 43, 84, § 229:

    humus,

    easy to cultivate, mellow, Curt. 4, 6, 5:

    arcus,

    Val. Fl. 1, 109:

    jugum,

    easy to climb, Prop. 4 (5), 10, 4:

    somnus,

    easy to obtain, Hor. C. 2, 11, 8; 3, 21, 4:

    irae,

    easily excited, Luc. 1, 173:

    saevitia,

    easily overcome, Hor. C. 2, 12, 26 et saep.:

    aurae,

    gentle, Ov. H. 16, 123:

    jactura,

    easily borne, Verg. A. 2, 646:

    cera,

    easily shaped, Ov. M. 15, 169:

    victus,

    copious, Verg. G. 2, 460.— Comp.:

    iter multo facilius atque expeditius,

    Caes. B. G. 1, 6, 2:

    cui censemus cursum ad deos faciliorem fuisse quam Scipioni?

    Cic. Lael. 4, 14:

    faciliore et commodiore judicio,

    id. Caecin. 3, 8.— Sup.:

    quod est facillimum, facis,

    Plaut. Trin. 3, 2, 4; cf. Cic. Rep. 2, 3:

    concordia,

    id. ib. 1, 32:

    hujus summae virtutis facillima est via,

    Quint. 8, 3, 71:

    in quibus (ceris) facillima est ratio delendi,

    id. 10, 3, 31 et saep.—
    (β).
    With ad and the gerund:

    nulla materies tam facilis ad exardescendum est,

    Cic. de Or. 2, 45, 190:

    ad subigendum,

    id. Rep. 2, 41:

    ad credendum,

    id. Tusc. 1, 32, 78:

    palmae ad scandendum,

    Plin. 13, 4, 7, § 29.— Comp.:

    faciliora ad intelligendum,

    Quint. 2, 3, 8.— Sup.:

    haec ad judicandum sunt facillima,

    Cic. Off. 3, 6, 30; id. Fin. 2, 20.—
    (γ).
    With ad and subst.:

    faciles ad receptum angustiae,

    Liv. 32, 12, 3:

    mens ad pejora,

    Quint. 1, 2, 4:

    credulitas feminarum ad gaudia,

    Tac. A. 14, 4.— Comp.:

    mediocritas praeceptoris ad intellectum atque imitationem facilior,

    Quint. 2, 3, 1.—
    (δ).
    With supine:

    facile inventust,

    Plaut. Trin. 3, 2, 53:

    res factu facilis,

    Ter. Heaut. 4, 3, 26:

    cuivis facile scitu est,

    id. Hec. 3, 1, 15:

    facilis victu gens,

    abounding in resources, Verg. A. 1, 445 Wagn.:

    (Cyclops) nec visu facilis nec dictu affabilis ulli,

    id. ib. 3, 621; cf.:

    sapiens facilis victu fuit,

    Sen. Ep. 90, 11.— Comp.:

    nihil est dictu facilius,

    Ter. Ph. 2, 1, 70.— Sup.:

    factu facillimum,

    Sall. C. 14, 1.—
    (ε).
    With inf.:

    materia facilis est, in te et in tuos dicta dicere,

    Cic. Phil. 2, 17, 42:

    facilis vincere ac vinci vultu eodem,

    Liv. 7, 33, 2:

    facilis corrumpi,

    Tac. H. 4, 39:

    Roma capi facilis,

    Luc. 2, 656.—So esp. freq. in the neuter, facile est, with a subject-clause:

    id esse verum, cuivis facile est noscere,

    Ter. Ad. 5, 4, 8:

    quod illis prohibere erat facile,

    Caes. B. C. 1, 50, 2:

    neque erat facile nostris, uno tempore propugnare et munire,

    id. ib. 3, 45, 4; Quint. 6, 4, 20:

    nec origines persequi facile est,

    Plin. 3, 5, 6, § 46:

    quīs facile est aedem conducere,

    Juv. 3, 31; 4, 103.— Comp.:

    plerumque facilius est plus facere quam idem,

    Quint. 10, 2, 10; 12, 6, 7.— Sup.:

    stulta reprehendere facillimum est,

    Quint. 6, 3, 71; 11, 1, 81.—
    (ζ).
    With ut:

    facilius est, ut esse aliquis successor tuus possit, quam ut velit,

    Plin. Pan. 44, 3; 87, 5; cf. with quod: facile est quod habeant conservam in villa, Varr. R. R. 2, 10, 6.—
    (η).
    With dat.:

    terra facilis pecori,

    i.e. suitable, proper, Verg. G. 2, 223; cf.:

    campus operi,

    Liv. 33, 17, 8:

    facilis divisui (Macedonia),

    id. 45, 30, 2:

    neque Thraces commercio faciles erant,

    Liv. 40, 58, 1:

    homines bello faciles,

    Tac. Agr. 21:

    juvenis inanibus,

    easily susceptible, open to, id. A. 2, 27; cf.:

    facilis capessendis inimicitiis,

    id. ib. 5, 11. —
    (θ).
    With gen. ( poet.):

    Hispania frugum facilis,

    fertile in, Claud. Laud. Seren. 54.—
    b.
    Adverbially, in facili, ex (e) facili, and rarely, de facili, easily:

    cum exitus haud in facili essent,

    not easy, Liv. 3, 8, 9 Drak.:

    in facili,

    Sen. Clem. 1, 7: Plin. 18, 28, 68, § 274; Dig. 26, 3, 8:

    ita adducendum, ut ex facili subsequatur,

    easily, Cels. 7, 9 med.:

    ex facili tolerantibus,

    Tac. Agr. 15 init.: ex facili, Cel. 6, 1, 1; Plin. 37, 4, 15, § 60;

    for which: e facili,

    Ov. A. A. 1, 356: de facili ab iis superabuntur, Firm. Math. 5, 6.—
    B.
    Transf.
    a.
    Of persons that do any thing with facility, ready, quick. — Constr. with ad, in, and simple abl.:

    facilis et expeditus ad dicendum,

    Cic. Brut. 48, 180:

    sermone Graeco promptus et facilis,

    Suet. Tib. 71; cf.:

    promptus et facillis ad extemporalitatem usque,

    id. Tit. 3:

    faciles in excogitando et ad discendum prompti,

    Quint. 1, 1, 1:

    exiguo faciles,

    content, Sil. 1, 615.—
    b.
    Of things, easily moving:

    oculi,

    Verg. A. 8, 310:

    manus,

    Ov. F. 3, 536:

    cervix,

    Mart. Spect. 23:

    canes, i. e. agiles,

    Nemes. Cyneg. 50.
    II.
    In partic.
    A.
    Of character, easy, good-natured, compliant, willing, yielding, courteous, affable:

    facilis benevolusque,

    Ter. Hec. 5, 1, 35:

    comes, benigni, faciles, suaves homines esse dicuntur,

    Cic. Balb. 16, 36:

    facilis et liberalis pater,

    id. N. D. 3, 29, 73:

    lenis et facilis,

    id. Fam. 5, 2, 9:

    facilis et clemens,

    Suet. Aug. 67:

    facilem populum habere,

    Cic. Fam. 7, 1, 4:

    facilem stillare in aurem,

    Juv. 3, 122:

    di,

    id. 10, 8. —With in and abl.:

    facilem se in rebus cognoscendis praebere,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 11, § 32; cf.:

    facilis in causis recipiendis,

    id. Brut. 57, 207:

    faciles in suum cuique tribuendo,

    id. ib. 21, 85:

    faciles ad concedendum,

    id. Div. 2, 52, 107.—With in and acc.:

    sic habeas faciles in tua vota deos,

    Ov. H. 16, 282.—With inf.:

    faciles aurem praebere,

    Prop. 2, 21, 15 (3, 14, 5 M.):

    O faciles dare summa deos,

    Luc. 1, 505.—With gen.:

    facilis impetrandae veniae,

    Liv. 26, 15, 1:

    alloquii facilis (al. alloquiis),

    Val. Fl. 5, 407.— Absol.:

    comi facilique naturā,

    Suet. Gramm. 7:

    facili ac prodigo animo,

    id. Vit. 7.— Comp.:

    facilior aut indulgentior,

    Suet. Vesp. 21; Quint. 7, 1, 27; Flor. 4, 11, 2.— Sup.:

    quid dicam de moribus facillimis,

    Cic. Lael. 3, 11.—
    B.
    Of fortune, favorable, prosperous:

    res et fortunae tuae... quotidie faciliores mihi et meliores videntur,

    Cic. Fam. 6, 5, 1; Liv. 23, 11, 2.— Adv. in four forms: facile, facul, faculter, and faciliter.
    1.
    făcĭlĕ (the class. form).
    (α).
    easily, without trouble or difficulty:

    facile cum valemus recta consilia aegrotis damus,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quis haec non vel facile vel certe aliquo modo posset ediscere?

    Cic. de Or. 2, 57, 232:

    vitia in contraria convertuntur,

    id. Rep. 1, 45.— Comp.:

    cave putes, aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42 fin.:

    quo facilius otio perfruantur,

    id. ib. 1, 5: id hoc facilius eis persuasit, quod, etc., Caes, B. G. 1, 2, 3.— Sup.:

    ut optimi cujusque animus in morte facillime evolet tamquam e custodia,

    Cic. Lael. 4, 14:

    facillime fingi,

    id. Cael. 9, 22:

    facillime decidit,

    id. Rep. 2, 23:

    mederi inopiae frumentariae,

    Caes. B. G. 5, 24, 6 et saep.—
    (β).
    To add intensity to an expression which already signifies a high degree, certainly, unquestionably, without contradiction, beyond dispute, by far, far (often in Cic.;

    elsewh. rare): virum unum totius Graeciae facile doctissimum,

    Cic. Rab. Post. 9, 23:

    facile deterrimus,

    id. Tusc. 1, 33, 81:

    genere et nobilitate et pecunia facile primus,

    id. Rosc. Am. 6, 15; cf.:

    virtute, existimatione, nobilitate facile princeps,

    id. Clu. 5, 11:

    facile princeps,

    id. Div. 2, 42, 87; id. Fam. 6, 10, 2; id. Univ. 1; Flor. 3, 14, 1:

    facile praecipuus,

    Quint. 10, 1, 68:

    facile hic plus mali est, quam illic boni,

    Ter. And. 4, 3, 5: Pe. Sed tu novistin' fidicinam? Fi. Tam facile quam me, as well as I do myself, Plaut. Ep. 3, 4, 68.—With verbs that denote superiority (vincere, superare, etc.):

    post illum (Herodotum) Thucydides omnes dicendi artificio, mea sententia, facile vicit,

    Cic. de Or. 2, 13, 56; cf. id. Off. 2, 19, 59; id. Rep. 1, 23; cf.

    also: stellarum globi terrae magnitudinem facile vincebant,

    id. ib. 6, 16 fin.; id. de Or. 1, 33, 150:

    Sisenna omnes adhuc nostros scriptores facile superavit,

    id. Leg. 1, 2, 7; cf. id. de Or. 3, 11, 43:

    facile palmam habes!

    Plaut. Trin. 3, 2, 80.— In naming a large amount, quite, fully:

    huic hereditas facile ad HS. tricies venit testamento propinqui sui,

    Cic. Verr. 2, 2, 14, § 35.—
    (γ).
    With a negative, non facile or haud facile, to add intensity, not easily, i.e. hardly:

    mira accuratio, ut non facile in ullo diligentiorem majoremque cognoverim,

    Cic. Brut. 67, 238:

    sed haud facile dixerim, cur, etc.,

    id. Rep. 1, 3 fin.; cf.:

    de iis haud facile compertum narraverim,

    Sall. J. 17, 2:

    animus imbutus malis artibus haud facile libidinibus carebat,

    id. C. 13, 5. —
    b.
    Readily, willingly, without hesitation:

    facile omnes perferre ac pati,

    Ter. And. 1, 1, 35; cf.:

    te de aeternitate dicentem aberrare a proposito facile patiebar,

    Cic. Tusc. 1, 33, 81:

    disertus homo et facile laborans,

    id. Off. 2, 19, 66:

    ego unguibus facile illi in oculos involem,

    Ter. Eun. 4, 3, 6.— Comp.:

    locum habeo nullum, ubi facilius esse possim quam Asturae,

    Cic. Att. 13, 26, 2.—
    c.
    (Acc. to facilis, II. B.) Pleasantly, agreeably, well:

    propter eas (nugas) vivo facilius,

    Plaut. Curc. 5, 2, 6:

    cum animo cogites, Quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles,

    Ter. Ad. 3, 4, 56:

    facillime agitare,

    Suet. Vit. Ter. 1:

    ubi Crassus animadvertit, suas copias propter exiguitatem non facile diduci,

    not safely, Caes. B. G. 3, 23, 7.—
    2.
    făcul (anteclass.), easily: nobilitate facul propellere iniquos, Lucil. ap. Non. 111, 19; Pac. ib. 21:

    haud facul, ut ait Pacuvius, femina una invenietur bona,

    Afran. ib. 22:

    advorsam ferre fortunam facul,

    Att. ib. 24.—
    3.
    făculter, acc. to the statement of Paul. ex Fest. p. 87, 1 Müll.; cf. Mart. Cap. 3, § 325. —
    4.
    făcĭlĭter (post-Aug.; predominating in Vitruvius; censured by Quint. 1, 6, 17), easily:

    ferrum percalefactum faciliter fabricatur,

    Vitr. 1, 4, 3 et saep.; Mart. Cap. 3, § 325.

    Lewis & Short latin dictionary > facilis

  • 7 laxamentum

    laxāmentum, i, n. [laxo], an extending, widening.
    I.
    Lit. (post-Aug.):

    ventus laxamentum sibi parat,

    Sen. Q. N. 6, 18, 3:

    cellae,

    Vitr. 4, 7 fin.:

    ventris,

    an evacuating, purging, Macr. S. 7, 11.—
    B.
    Transf. (in concr.), a wide space, room:

    choragia laxamentum habeant, ad chorum parandum,

    Vitr. 5, 9, 1.—
    II.
    Trop., a relaxation, mitigation, alleviation, respite (not freq. till after the Aug. per.):

    si quid laxamenti a bello Samnitium esset,

    Liv. 9, 41:

    eo laxamento cogitationibus dato,

    id. 7, 38 fin.:

    ut minus laxamenti daretur iis ad auxilia Hannibali submittenda,

    id. 22, 37; 10, 39: nactus in navigatione pusillum laxamenti, Trebon. ap. Cic. Fam. 12, 16, 3:

    dare laxamentum legi,

    laxity, indulgence, Cic. Clu. 33, 89; so,

    leges rem surdam, inexorabilem esse... nihil laxamenti nec veniae habere,

    Liv. 2, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > laxamentum

  • 8 paro

    1.
    păro, āvi, ātum, 1, v. a. [cf. Sanscr. par, piparmi, to lead, to further; Gr. poros; Lat. porta, peritus; also -per in pauper], to make or get ready, to prepare, furnish, provide; to order, contrive, design, etc. (freq. and class.; syn.: apparo, comparo, acquiro); with personal, non-personal, and abstract objects; constr. usually with acc. or inf., rarely with ut, ne, or absol.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.:

    omne paratum est, Ut jussisti... prandium,

    Plaut. Men. 2, 3, 14; cf. Cic. Verr. 2, 4, 27, § 62:

    turres, falces, testudinesque,

    Caes. B. G. 5, 42 fin.:

    incendia,

    Sall. C. 27, [p. 1305] 2:

    ad integrum bellum cuncta parat,

    id. J. 73, 1; Ter. And. 4, 4, 2:

    quod parato opus est, para,

    id. ib. 3, 2, 43:

    quam hic fugam aut furtum parat?

    id. Phorm. 1, 4, 14; so with acc. of the act purposed:

    fugam,

    i. e. to prepare one's self for flight, Verg. A. 1, 360; Cic. Att. 7, 26, 1:

    filio luctum,

    Ter. Hec. 2, 1, 13:

    cupiditates in animo,

    id. Phorm. 5, 4, 2:

    bellum,

    Caes. B. G. 3, 9:

    insidias alicui,

    Sall. C. 43, 2:

    defensionem,

    id. ib. 35, 2:

    leges,

    to introduce, id. ib. 51, 40:

    verba a vetustate repetita gratiam novitati similem parant,

    furnish, Quint. 1, 6, 39.—More rarely with reflex. pron. and final clause, or ad and acc., or (mostly post-Aug.) with dat.:

    hisce ego non paro me, ut rideant,

    Ter. Eun. 2, 2, 18; cf.:

    quin ita paret se, ut, etc.,

    id. Hec. 1, 1, 11:

    se ad discendum,

    Cic. Or. 35, 122:

    ad iter parare,

    Liv. 42, 53, 2; cf.:

    huc te pares, haec cogites,

    Cic. Fam. 1, 7, 9:

    alterutri se fortunae parans,

    Vell. 2, 43, 2:

    se ad similem casum,

    Caes. B. G. 7, 41; Prop. 2, 24, 48 (3, 19, 32):

    multitudo, quam ad capiunda arma paraverat,

    Sall. C. 27, 4:

    parantibus utrisque se ad proelium,

    Liv. 9, 14, 1; 21, 31, 1:

    ad proelium vos parate,

    Curt. 4, 13, 10: foro se parant, Sen. Contr. praef. § 4.— Pass.:

    si ita naturā paratum esset, ut, etc.,

    so ordered, ordained, Cic. Div. 2, 59, 122:

    ut simul in omnia paremur,

    may habituate ourselves, Quint. 11, 3, 25.—
    (β).
    With inf., to prepare, intend, resolve, purpose, delermine, be on the point of, be about to do any thing: signa sonitum dare voce parabant, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 46 Müll. (Ann. v. 447 Vahl.):

    maledictis deterrere (poëtam), ne scribat, parat,

    Ter. Phorm. prol. 3:

    munitiones institutas parat perficere,

    Caes. B. C. 1, 83:

    omni Numidiae imperare parat,

    Sall. J. 13, 2:

    proficisci parabat,

    id. C. 46, 3 Kritz:

    in nemus ire parant,

    Verg. A. 4, 118:

    multa parantem Dicere,

    id. ib. 4, 390.—
    (γ).
    With ut or ne (very rare):

    aequom fuit deos paravisse, uno exemplo ne omnes vitam viverent,

    have so ordered it, Plaut. Mil. 3, 1, 130; cf. Cic. Div. 2, 59, 122 supra:

    age jam, uxorem ut arcessat, paret,

    Ter. Heaut. 5, 1, 75:

    animo virili praesentique ut sis, para,

    id. Phorm. 5, 7, 64.—
    (δ).
    With rel.-clause:

    quom accepisti, haud multo post aliquid quod poscas paras,

    Plaut. As. 1, 3, 16:

    priusquam unum dederis, centum quae poscat parat,

    id. Truc. 1, 1, 31.— Absol., to make preparations, to prepare one's self (very rare):

    at Romani domi militiaeque intenti festinare, parare, alius alium hortari, etc.,

    Sall. C. 6, 5:

    contra haec oppidani festinare, parare,

    id. J. 76, 4; 60, 1:

    jussis (militibus) ad iter parare,

    Liv. 42, 53.—
    B.
    In partic., of fate, to prepare, destine any thing ( poet.): cui fata parent, quem poscat Apollo, for whom the Fates prepare (death), Verg. A. 2, 121:

    quid fata parent,

    Luc. 1, 631; 6, 783:

    motus fata parabant,

    id. 2, 68; cf.:

    sed quibus paratum est a Patre meo,

    Vulg. Matt. 20, 23. —
    II.
    Transf., to procure, acquire, get, obtain (freq. and class.).
    A.
    In gen.:

    jam ego parabo Aliquam dolosam fidicinam,

    Plaut. Ep. 3, 2, 37:

    at dabit, parabit,

    id. Ps. 1, 3, 49:

    ille bonus vir nobis psaltriam Paravit,

    Ter. Ad. 3, 4, 31; id. Eun. 4, 6, 32:

    eum mihi precatorem paro,

    id. Heaut. 5, 2, 49:

    cetera parare, quae parantur pecuniā... amicos non parare,

    Cic. Lael. 15, 55:

    sibi regnum,

    Sall. C. 5, 6:

    exercitum,

    id. ib. 29, 3:

    commeatus,

    id. J. 28, 7:

    locum et sedes,

    Caes. B. G. 1, 31; 6, 22:

    quin ei velut opes sint quaedam parandae,

    Quint. 10, 1, 15:

    de lodice parandā,

    Juv. 7, 66.—
    B.
    In partic., to procure with money, to buy, purchase:

    in Piraeum ire volo, parare piscatum mihi,

    Plaut. Most. 1, 1, 64:

    trans Tiberim hortos,

    Cic. Att. 12, 19, 1; id. Fl. 29, 71 fin.:

    jumenta,

    Caes. B. G. 4, 2:

    servi aere parati,

    Sall. J. 31, 11:

    argento parata mancipia,

    Liv. 41, 6 fin. —Hence, părātus, a, um, P. a., prepared.
    A.
    In gen., ready (class.):

    ex paratā re imparatam omnem facis,

    Plaut. Capt. 3, 4, 6; so (opp. imparata) id. Cas. 4, 4, 8:

    tibi erunt parata verba, huic homini verbera,

    Ter. Heaut. 2, 3, 114:

    quos locos multā commentatione atque meditatione paratos atque expeditos habere debetis,

    Cic. de Or. 2, 27, 118:

    propositum ac paratum auxilium,

    Q. Cic. Petit. Cons. 6, 22:

    omnia ad bellum apta ac parata,

    Caes. B. C. 1, 30; Plin. Pan. 88:

    obvius et paratus umor,

    id. Ep. 2, 17, 25: parata victoria, an easy victory, Liv. 5, 6.—
    (β).
    With inf.:

    id quod parati sunt facere,

    Cic. Quint. 2, 8:

    audire,

    id. Inv. 1, 16, 23:

    paratos esse et obsides dare et imperata facere,

    Caes. B. G. 2, 3:

    omnia perpeti parati,

    id. ib. 3, 9:

    se paratum esse decertare,

    id. ib. 1, 44.—
    (γ).
    With dat. (not in Cic. or Cæs.):

    vel bello vel paci paratus,

    Liv. 1, 1, 8:

    nec praedae magis quam pugnae paratos esse,

    id. 7, 16, 4:

    imperio,

    id. 9, 36, 8:

    ferri acies... parata neci,

    Verg. A. 2, 334:

    veniae,

    Ov. P. 2, 2, 117:

    animus sceleribus,

    Tac. A. 12, 47:

    provincia peccantibus,

    id. Agr. 6:

    athleta certamini paratior,

    Quint. 8, 3, 10:

    castris ponendis,

    Liv. 33, 6:

    omnibus audendis paratissimus,

    Vell. 2, 56, 4.—
    B.
    In partic.
    1.
    Prepared, provided, furnished, fitted, equipped with any thing:

    intellegit me ita paratum atque instructum ad judicium venire, ut, etc.,

    Cic. Verr. 1, 3, 7; cf.:

    ad permovendos animos instructi et parati,

    id. Or. 5, 20:

    scutis telisque parati ornatique,

    id. Caecin. 21, 60; id. Tusc. 4, 23, 52; id. Fam. 2, 4, 2:

    quo paratior ad usum forensem promptiorque esse possim,

    id. Div. in Caecil. 13, 41:

    paratus ad navigandum,

    id. Att. 9, 6, 2:

    ad omnem eventum paratus sum,

    id. Fam. 6, 21, 1; cf.:

    in omnīs causas paratus,

    Quint. 10, 5, 12; Sen. Contr. 3, 18, 3; Suet. Galb. 19:

    ad mentiendum paratus,

    Cic. Lael. 26, 98:

    animo simus ad dimicandum parati,

    Caes. B. C. 3, 85 fin.:

    paratiores ad omnia pericula subeunda,

    id. B. G. 1, 5:

    ad dicendum parati,

    Cic. de Or. 1, 9, 38.—
    (β).
    With ab: ab omni re sumus paratiores, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8, 6: si paratior ab exercitu esses, Cael. ib. 8, 10.—
    (γ).
    With in and abl., well versed, skilled, experienced in any thing:

    Q. Scaevola in jure paratissimus,

    Cic. Brut. 39, 145:

    prompta et parata in agendo celeritas,

    id. ib. 42, 154:

    in rebus maritimis,

    id. Imp. Pomp. 18, 55.—
    (δ).
    With contra:

    te contra fortunam paratum armatumque cognovi,

    Cic. Fam. 5, 13, 1.—
    2.
    Of mental preparation, prepared, ready, in a good or bad sense:

    ut ad partes paratus veniat,

    Varr. R. R. 2, 5, 1:

    fabulam compositam Volsci belli, Hernicos ad partes paratos,

    Liv. 3, 10, 10:

    ad quam (causarum operam) ego numquam, nisi paratus et meditatus accedo,

    Cic. Leg. 1, 4, 12:

    homo ad omne facinus paratissimus,

    id. Mil. 9, 25; id. Verr. 2, 2, 6, § 17; 2, 2, 15, § 37; id. Quint. 11, 39:

    itane huc paratus advenis?

    Ter. And. 5, 4, 6; cf.:

    philosophi habent paratum quid de quāque re dicant,

    Cic. de Or. 2, 36, 152.—Hence, adv.: părātē.
    1.
    Preparedly, with preparation:

    ad dicendum parate venire,

    Cic. Brut. 68, 241:

    paratius atque accuratius dicere,

    id. de Or. 1, 33, 150.—
    2.
    Transf.
    a.
    Carefully, vigilantly:

    id parate curavi ut caverem,

    Plaut. Rud. 1, 3, 9.—
    b.
    Readily, promptly:

    paratius venire,

    Cic. Rosc. Am. 26, 72:

    paratissime respondere,

    Plin. Ep. 3, 9, 16.
    2.
    păro, āre, v. a. [par], to make equal, esteem equal. *
    I.
    In gen.:

    eodem hercle vos pono et paro: parissumi estis iibus,

    Plaut. Curc. 4, 2, 20.—
    II.
    In partic., to bring to an agreement, arrange with any one:

    se paraturum cum collegā,

    Cic. Fam. 1, 9, 25; cf. Fest. p. 234 Müll.
    3.
    păro, ōnis, m., = parôn, a small, light ship, Cic. poët. ap. Isid. Orig. 19, 1, 20 (ed. Orell. IV. 2, p. 572); Gell. 10, 25, 5; cf.:

    parones navium genus, ad cujus similitudinem myoparo vocatur,

    Fest. p. 222 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > paro

  • 9 promo

    prōmo, mpsi (msi), mptum (mtum), 3, v. a. [pro-emo], to take, give, or bring out or forth, to produce (freq. and class.; syn.: profero, effero)
    I.
    Lit.:

    si quid tibi opus erit promptu, promito,

    Plaut. Cist. 1, 1, 113: Pa. Prompsisti tu illi vinum? Lu. Non prompsi, id. Mil. 3, 2, 16:

    pecuniam ex aerario,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

    signa ex aerario prompta,

    Liv. 3, 69 fin.:

    medicamenta de narthecio,

    Cic. Fin. 2, 7, 22:

    aurum ex armario,

    id. Cael. 21, 52:

    libros inde,

    id. Fin. 3, 2, 7:

    vina dolio,

    Hor. Epod. 2, 47:

    promptum vagina pugionem,

    Tac. A. 15, 54 aliquid in usus, Col. 2, 10, 16: se, to come forth or out:

    laetique cavo se robore promunt,

    Verg. A. 2, 260:

    vites promunt se,

    put forth, shoot out, Col. 3, 12, 1.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bring, put, or draw forth est aliquid, quod non ex usu forensi...sit promendum et assumendum, Cic. de Or 1, 14, 59:

    loci, e quibus argumenta promuntur,

    id. Top. 2, 7:

    nunc promenda tibi sunt consilia,

    id. Att. 9, 18, 2:

    promere et exercere justitiam,

    Plin. Ep. 1, 10, 10:

    nunc illas promite vires,

    Verg. A. 5, 191.—
    B.
    In partic., to bring to light, disclose, utter, tell, express, relate, etc.: percuntanti promere omnia. Plaut. As. 1, 1, 10:

    rerum ordinem,

    Vell. 2, 48, 6:

    magnificam orationem de semet ipso prompsit,

    Tac. H. 2, 90. verba, quae sensum animi nostri optime promunt, Quint. 8 praef. §

    32: animi voluntatem,

    id. 12, 10, 40: promere aliquid loquendo, id. 2, 16, 15:

    quid ipse sim secutus promam,

    id. 7, 1, 3: qui pueris utile carmen prompturus est, wishes to publish, App. Flor. p 358 med.; cf.:

    insignem attenuat deus, Obscura promens,

    raising into notice, Hor. C. 1, 34, 14.—Hence, promp-tus ( promtus), a, um, P. a., prop. brought to light, exposed to view; hence,
    A.
    Visible, apparent, evident, manifest (rare but class.): inimicitiam atque amicitiam in frontem promptam gero, Enn. ap. Gell. 19, 8, 6 (Trag. v 8 Vahl.):

    aliud clausum in pectore, aliud promptum in linguā habere,

    Sall. C. 10, 5:

    tametsi hoc minime latet, quod ita promptum et propositum est, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am 40, 118 prompta et aperta, id. Fin. 1, 9, 30:

    eminentia et prompta,

    id. de Or. 3, 57, 215:

    consilia, locos, prompta, occulta noverat,

    Tac. A. 2, 20.— Sup.:

    nihil se tam clausum neque tam reconditum posse habere, quod non istius cupiditati apertissimum promptissimumque esset,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 42.—
    B.
    Transf.
    1.
    At hand, i. e. prepared, ready, quick, prompt, inclined or disposed to or for any thing = paratus, expeditus.
    (α).
    Absol.:

    laudat promptos, segniores castigat,

    Caes. B. C. 1, 3:

    promptissimus homo,

    Cic. Verr. 2, 4, 17, § 37:

    cetera, quae tibi a multis prompta esse certo scio, a me sunt paratissima,

    id. Fam. 4, 13, 6:

    fidem alicui promptam expositamque praebere,

    id. Caecin. 27, 78:

    quorum cognoverat promptam audaciam,

    Sall. C. 32, 2:

    quod cuique promptum, arma, equos, aurum offerentes,

    Tac. A. 1, 71:

    sagittae,

    Ov. M. 3, 188:

    prompta et profluens eloquentia,

    Tac. A. 13, 3.— Sup., Just. 22, 2, 12.—
    (β).
    With ad or in aliquid (rarely in aliquū re):

    ad bella suscipienda Gallorum aiacer et promptus est animus,

    Caes. B. G. 3, 19 fin.:

    animus ad defendendam rem publicam, Cic Fam. 3, 11, 4. esse animo prompto ad jocandum,

    id. Q. Fr. 2, 13, 1:

    homines ad vim prompti, ad seditionem parati,

    id. Agr 2, 30, 82:

    paratior ad usum forensem promptiorque esse,

    id. Div. in Caecil. 13, 41:

    promptiores ad nostra pericula,

    id. Off. 1, 24, 83:

    promptus ad lacessendum certamen, Liv 44, 4, 2: ad injurias vicinorum,

    Just. 23, 1, 3:

    promptus in pavorem,

    Tac. A. 15, 25 fin.:

    in adulationes,

    id. ib. 15, 61: in latrocinia, Flor 4, 12, 10; cf. in comp.:

    promptior in spem,

    Tac. Agr. 35 fin.; and in sup.:

    Dalmatae in latrocinia promptissimi, Flor 4, 12, 10: celeritas prompta et parata in agendo,

    Cic. Brut. 42, 154:

    in rebus gerendis promptus,

    Nep. Them. 1, 4.—
    (γ).
    With pro or adversus (very rare):

    utemini nobis etiam promptioribus pro patriā,

    Liv. 22, 59, 11:

    promptus adversus insontes,

    Tac. A. 6, 48 fin.
    (δ).
    With abl.:

    non promptus ingenio,

    Liv. 4, 3:

    linguā promptus,

    id. 2, 45 fin.; cf.:

    sermone promptus,

    Tac. H. 2, 86:

    promptus audaciā,

    id. A. 1, 57; 14, 40:

    promptus animo,

    id. ib. 14, 58.— Comp.:

    haud quisquam manu promptior erat,

    Liv. 2, 56:

    promptior linguā quam manu,

    Sall. J. 44, 1.—
    (ε).
    With gen.:

    promptus animi,

    Tac. H. 2, 23.— Sup.:

    belli promptissimos delegebant, Sall. Fragm. ap. Arus Mess. (H. 2, 13 Dietsch): Plato veritatis omnibus exhibendae promptissimus,

    Gell. 10, 22, 1.—
    (ζ).
    With dat. (rare except in Tacitus):

    promptus libertati aut ad mortem animus,

    Tac. A. 4, 46:

    seditioni,

    id. ib. 1, 48:

    cuicumque fiagitio,

    id. ib. 15, 45:

    ultioni,

    id. ib. 11, 32:

    nullam gentem promptiorem veniae dandae fuisse,

    Liv. 25, 16, 12. —
    (η).
    With inf. ( poet.):

    promptus metuenda pati,

    Luc. 7, 105:

    scis ipse, quam promptae superos incessere Thebae,

    Stat. Th. 7, 209.—
    b.
    In gen., brave, courageous: maxime vellem, rem publicam in periculis a promptissumo quoque defendi, Sall. Or. Phil. cont. Lep. (H. 1, 48 Dietsch); Tac. Agr. 3; id. H. 2, 25; 3, 69.—
    2.
    Easy, practicable:

    facilis et prompta defensio,

    Cic. de Or. 1, 56, 237:

    moenia haudquaquam prompta oppugnanti,

    Liv. 23, 1 fin.:

    regnum,

    Just. 29, 2, 5:

    expugnatio,

    Tac. A. 1, 68:

    possessio,

    id. ib. 2, 5:

    aditus, obvia comitas,

    id. ib. 2, 2 fin.:

    promptissima mortis via,

    id. ib. 16, 17: promptum est, with inf., it is easy: sed nec mihi dicere promptum, Nec facere est illi, Ov M. 13, 10; Tac. A. 15, 41.—Hence, adv.: promptē (perh. not ante-Aug.).
    1.
    Readily, quickly, without delay, willingly, promptly:

    dare operam,

    Tac. A. 15, 52: distribuere pecuniam legatis, Val. Max. 4, 3, 9.— Comp.:

    promptius adversari,

    Tac. A. 2, 38:

    dirumpere imagines (opp. cunctanter),

    id. H. 1, 55.— Sup.:

    promptissime adesse alicui,

    Plin. Ep. 4, 17, 11.—
    2.
    Easily:

    promptius expediam,

    Juv. 10, 220:

    victoria promptissime licentiam sumministrat,

    Val. Max. 6, 5, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > promo

  • 10 relinquo

    rĕ-linquo, līqui, lictum, 3, v. a.
    I.
    (With the idea of the re predominating.) To leave behind (cf. desero, omitto).
    A.
    In gen., to leave behind by removing one's self; to leave, move away from; to leave, abandon (a person or thing).
    1.
    Lit.:

    puerum apud matrem domi,

    Plaut. Men. prol. 28:

    ipse abiit foras, me reliquit pro atriensi in sedibus,

    id. Poen. 5, 5, 4:

    me filiis Relinquont quasi magistrum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 22:

    dicerent non me plane de provinciā decessisse, quoniam alterum me reliquissem,

    Cic. Fam. 2, 15, 4:

    C. Fabium legatum cum legionibus II. castris praesidio relinquit,

    Caes. B. G. 7, 40:

    cum me servum in servitute pro te hic reliqueris,

    Plaut. Capt. 2, 3, 75; cf. id. ib. 5, 1, 18:

    fratrem, sc. in provinciā,

    Cic. Fam. 2, 15, 4:

    post tergum hostem relinquere,

    Caes. B. G. 4, 22; cf. id. ib. 7, 11:

    ille omnibus precibus petere contendit, ut in Galliā relinqueretur,

    might be left behind, id. ib. 5, 6:

    greges pecorum... sub opacā valle reliquit,

    Ov. M. 11, 277 et saep.:

    ea causa miles hic reliquit symbolum,

    Plaut. Ps. 1, 1, 53:

    hic exemplum reliquit ejus,

    id. ib. 2, 2, 56:

    (Hecuba) Hectoris in tumulo canum de vertice crinem... relinquit,

    leaves behind, Ov. M. 13, 428:

    (cacumina silvae) limum tenent in fronde relictum,

    left behind, remaining, id. ib. 1, 347.— To leave behind one's self by moving away:

    longius delatus aestu, sub sinistrā Britanniam relictam conspexit,

    Caes. B. G. 5, 8:

    jamque hos, jamque illos, populo mirante, relinquit,

    Sil. 16, 503; cf. in pass., to remain or be left behind, Lucr. 5, 626.—
    2.
    Trop.: hanc eram ipsam excusationem relicturus ad Caesarem, was about to leave behind me just this excuse (for my departure), Cic. Att. 9, 6, 1:

    aculeos in animis,

    id. Brut. 9, 38:

    quod coeptum est dici, relinquitur in cogitatione audientium,

    Auct. Her. 4, 30, 41:

    aetate relictā,

    Ov. M. 7, 170:

    repetat relicta,

    Hor. Ep. 1, 7, 97.—

    Of rank or merit: (Homerus) omnes sine dubio et in omni genere eloquentiae procul a se reliquit,

    Quint. 10, 1, 51.—
    B.
    In partic.
    1. a.
    Lit.:

    ea mortua est: reliquit filiam adulescentulam,

    Ter. Heaut. 3, 3, 41:

    cum pauper cum duobus fratribus relictus essem,

    Varr. R. R. 3, 16, 2; cf.:

    pauper jam a majoribus relictus,

    Nep. Epam. 2, 1:

    agri reliquit ei non magnum modum,

    Plaut. Aul. prol. 13:

    heredem testamento reliquit hunc P. Quintium,

    Cic. Quint. 4, 15:

    cum ei testamento sestertiūm milies relinquatur,

    id. Off. 3, 24, 93:

    non, si qui argentum omne legavit, videri potest signatam quoque pecuniam reliquisse,

    Quint. 5, 11, 33:

    qui mihi reliquit haec quae habeo omnia,

    Ter. Eun. 1, 2, 40:

    cedo, quid reliquit Phania,

    id. Hec. 3, 5, 8 and 13:

    fundos decem et tres reliquit,

    Cic. Rosc. Am. 7, 20:

    aliquantum aeris alieni,

    id. Quint. 4, 15:

    servus aut donatus aut testamento relictus,

    Quint. 5, 10, 67:

    alicui arva, greges, armenta,

    Ov. M. 3, 585:

    se testamento liberum relictum,

    Dig. 21, 1, 17, § 16.—
    b.
    Trop., to leave, leave behind one:

    consiliorum ac virtutum nostrarum effigiem,

    Cic. Arch. 12, 30:

    qui sic sunt, haud multum heredem juvant, Sibi vero hanc laudem relinquont: vixit, dum vixit, bene,

    Ter. Hec. 3, 5, 11:

    rem publicam nobis,

    Cic. Rep. 1, 46, 70; cf.:

    statum civitatis,

    id. ib. 1, 21, 34; id. Par. 1, 2, 10:

    opus alicui,

    id. Rep. 1, 22, 35: memoriam [p. 1558] aut brevem aut nullam, id. Off. 2, 16, 55:

    monumentum audaciae suae aeternum,

    id. Verr. 2, 1, 49, § 129:

    quae scripta nobis summi ex Graeciā sapientissimique homines reliquerunt,

    id. Rep. 1, 22, 35:

    scriptum in Originibus,

    id. Brut. 19, 75:

    scripta posteris,

    Quint. 1, praef. 1:

    in scriptis relictum,

    Cic. de Or. 2, 46, 194:

    orationes reliquit et annales,

    id. Brut. 27, 106:

    duo tantum volumina,

    Suet. Gram. 7:

    librum de suis rebus imperfectum,

    id. ib. 12; cf.:

    si non omnia vates Ficta reliquerunt,

    Ov. M. 13, 734:

    pater, o relictum Filiae nomen,

    Hor. C. 3, 27, 34.—
    2.
    To leave a thing behind; to leave remaining; to allow or permit to remain, to let remain, leave; pass., to be left, to remain.
    a.
    Lit.:

    nihil relinquo in aedibus, Nec vas, nec vestimentum,

    Ter. Heaut. 1, 1, 88:

    multis autem non modo granum nullum, sed ne paleae quidem ex omni fructu atque ex annuo labore relinquerentur,

    Cic. Verr. 2, 3, 48, § 114:

    nihil de tanto patrimonio,

    id. Rosc. Am. 3, 10:

    equitatus partem illi adtribuit, partem sibi reliquit,

    Caes. B. G. 7, 34:

    angustioribus portis relictis,

    id. ib. 7, 70;

    41: unam (filiam) minimamque relinque,

    leave to me, Ov. M. 6, 299:

    jam pauca aratro jugera regiae Moles relinquent,

    Hor. C. 2, 15, 2:

    dapis meliora relinquens,

    id. S. 2, 6, 89:

    magis apta tibi tua dona relinquam,

    id. Ep. 1, 7, 43:

    haec porcis hodie comedenda relinquis,

    id. ib. 1, 7, 19; cf.:

    habitanda fana Apris reliquit,

    id. Epod. 16, 20:

    relinquebatur una per Sequanos via,

    remained, Caes. B. G. 1, 9; cf.:

    unā ex parte leniter acclivis aditus relinquebatur,

    id. ib. 2, 29:

    se cum paucis relictum videt,

    Sall. C. 60, 7:

    nec aliud dicionis Atheniensium praeter ipsam urbem reliquit,

    Just. 5, 7, 3.—
    b.
    Trop.:

    quasi corpori reliqueris Tuo potestatem coloris ulli capiendi mala,

    Plaut. Truc. 2, 2, 37:

    quam igitur relinquis populari rei publicae laudem?

    Cic. Rep. 3, 35, 48:

    ut vobis non modo dignitatis retinendae, sed ne libertatis quidem recuperandae spes relinquatur,

    id. Agr. 1, 6, 17:

    ceterorum sententiis semotis, relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum voluptate certatio,

    id. Fin. 2, 14, 44; cf.:

    ne qua spes in fugā relinqueretur,

    Caes. B. G. 1, 51:

    nullā provocatione ad populum contra necem et verbera relicta,

    Cic. Rep. 2, 37, 62; Hor. S. 1, 10, 51:

    quis igitur relictus est objurgandi locus?

    Ter. And. 1, 1, 127; cf.:

    nihil est preci loci relictum,

    id. ib. 3, 4, 22; id. Phorm. 3, 3, 14;

    and, in another sense: plane nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum,

    i. e. he leaves no occasion for them, renders them superfluous, Cic. Fam. 1, 1, 2:

    ne cui iniquo relinqueremus vituperandi locum,

    id. Q. Fr. 2, 4, 1:

    Aedui nullum sibi ad cognoscendum spatium relinquunt,

    Caes. B. G. 7, 42:

    spatium deliberandi,

    Nep. Eun, 12, 3:

    vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit,

    Cic. Quint. 15, 49; Plaut. Cas. 2, 3, 33; cf. Cic. Brut. 72, 253 (v. Bernhardy ad loc.):

    vita relicta est tantum modo,

    Ov. P. 4, 16, 49:

    quod munitioni castrorum tempus relinqui volebat,

    Caes. B. G. 5, 9 fin.:

    mihi consilium et virtutis vestrae regimen relinquite,

    Tac. H. 1, 84:

    suspicionem alicui relinquere,

    Suet. Caes. 86:

    aliquem veniae vel saevitiae alicujus,

    Tac. H. 1, 68 fin.:

    aliquem poenae,

    Plin. Ep. 2, 11, 20:

    aliquem poenae,

    Ov. M. 7, 41: leto, poenaeque, id. id. 14, 217; cf.:

    urbem direptioni et incendiis,

    to give up, surrender, abandon, Cic. Fam. 4, 1, 2:

    neu relinquas hominem innocentem ad alicujus tui dissimilis quaestum,

    do not leave, id. ib. 13, 64:

    aliquid in alicujus spe,

    id. Div. in Caecil. 8, 26; cf. id. ib. 4, 16. — Poet., with obj.-clause:

    (metus) Omnia suffundens mortis nigrore, neque ullam Esse voluptatem liquidam puramque relinquit,

    Lucr. 3, 40; 1, 703; Ov. M. 14, 100:

    dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,

    Hor. S. 1, 1, 52; Sil. 3, 708: nihil relinquitur nisi fuga, there is nothing left, nothing remains, but, etc., Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6:

    relinquitur illud, quod vociferari non destitit, non debuisse, etc.,

    Cic. Fl. 34, 85; cf.:

    mihi nihil relicti quicquam aliud jam esse intellego,

    Plaut. Merc. 3, 4, 81.— Impers. relinquitur, with ut (Zumpt, Gram. §

    621): relinquitur, ut, si vincimur in Hispaniā, quiescamus,

    it remains, that, Cic. Att. 10, 8, 2; cf.: relinquebatur, ut neque longius ab agmine legionum discedi Caesar pateretur, Caes. B. G. 5, 19 fin. — In a logical conclusion: relinquitur ergo, ut omnia tria genera sint causarum, hence it follows that, etc., Cic. Inv. 1, 9, 12; id. Div. 2, 5, 14.—
    3.
    With double predicate, to leave a thing behind in a certain state; to leave, let remain, suffer to be, etc.:

    eum Plautus locum Reliquit integrum,

    has left untouched, Ter. Ad. prol. 10:

    praesertim cum integram rem et causam reliquerim,

    have left unaltered, Cic. Att. 5, 21, 13; cf.:

    Scaptius me rogat, ut rem sic relinquam,

    id. ib. 5, 21, 13, §

    12: Morini, quos Caesar in Britanniam proficiscens pacatos reliquerat,

    Caes. B. G. 4, 37; cf.:

    amici, quos incorruptos Jugurtha reliquerat,

    Sall. J. 103, 2:

    reliquit (eam) Incertam et tristi turbatam volnere mentis,

    Verg. A. 12, 160:

    (naves) in litore deligatas ad ancoram relinquebat,

    Caes. B. G. 5, 9:

    erat aeger in praesidio relictus,

    id. ib. 6, 38:

    in mediis lacerā nave relinquor aquis,

    Ov. P. 2, 3, 28:

    quod insepultos reliquissent eos, quos, etc.,

    Cic. Rep. 4, 8, 26; 2, 11, 21:

    aliquid incohatum,

    id. ib. 1, 35, 55; cf.:

    inceptam oppugnationem,

    to give up, abandon, quit, Caes. B. G. 7, 17:

    incoepta fila,

    Ov. M. 6, 34:

    infecta sacra,

    id. ib. 6, 202:

    opus incoeptum,

    id. A. A. 2, 78:

    verba imperfecta,

    id. H. 13, 13:

    pro effectis relinquunt, vixdum incohata,

    Quint. 5, 13, 34:

    aliquid injudicatum,

    id. 10, 1, 67:

    aliquid neglectum,

    id. 1, 1, 29:

    incertum,

    id. 2, 10, 14:

    tantas copias sine imperio,

    Caes. B. G. 7, 20 init.; cf.:

    sine ture aras,

    Ov. M. 8, 277:

    verbum in ambiguo,

    Lucr. 4, 1137:

    mulierem nullam nominabo: tantum in medio relinquam,

    Cic. Cael. 20, 48; cf.:

    correptio in dubio relicta,

    Quint. 7, 9, 13.
    II.
    (With the idea of the verb predominant.) To leave behind one, to leave, go away from; to forsake, abandon, desert a person or thing.
    A.
    In gen.
    1.
    Lit.:

    ubi illaec obsecrost quae me hic reliquit,

    Plaut. Truc. 2, 6, 32: relinquamus nebulonem hunc, Scip. Afr. ap. Gell. 4, 18, 3; cf.:

    non ego te hic lubens relinquo neque abeo abs te,

    Plaut. Am. 1, 3, 33:

    domum propinquosque reliquisse,

    Caes. B. G. 1, 44; cf. id. ib. 1, 30:

    relictis locis superioribus,

    Hirt. B. G. 8, 36:

    loci relinquendi facultas,

    Caes. B. G. 3, 4 fin.:

    Ilio relicto,

    Hor. C. 1, 10, 14:

    urbes,

    id. ib. 2, 20, 5:

    moenia,

    id. Epod. 17, 13:

    litus relictum Respicit,

    Ov. M. 2, 873:

    Roma relinquenda est,

    id. Tr. 1, 3, 62:

    colles clamore relinqui (sc.: a bubus),

    were left behind, Verg. A. 8, 216 Wagn.:

    limen,

    id. ib. 5, 316:

    mensas,

    id. ib. 3, 213:

    dominos,

    Cat. 61, 51:

    volucres Ova relinquebant,

    Lucr. 5, 802 et saep.—
    2.
    Trop.: me somnu' reliquit, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 52 Vahl.); cf.:

    quem vita reliquit,

    Lucr. 5, 63: reliquit aliquem vita, for to die, Ov. M. 11, 327:

    ubi vita tuos reliquerit artus,

    id. Ib. 339;

    for which, also, reversely: animam relinquam potius, quam illas deseram,

    Ter. Ad. 3, 4, 52; so,

    vitam,

    Verg. G. 3, 547; cf. Tac. A. 4, 34:

    lucem,

    Verg. A. 4, 452:

    lumen vitale,

    Ov. M. 14, 175:

    consitus sum senectute, vires Reliquere,

    Plaut. Men. 5, 2, 6:

    aliquem animus,

    id. Mil. 4, 8, 37; Caes. B. G. 6, 38:

    animus reliquit euntem,

    Ov. M. 10, 459:

    aliquem anima,

    Nep. Eum. 4, 2:

    ab omni honestate relictus,

    abandoned, destitute of, Cic. Rab. Perd. 8, 23:

    ab alterā (quartanā) relictum esse,

    id. Att. 8, 6, 3; cf. Hor. S. 2, 3, 290.—
    B.
    In partic., pregn., to leave in the lurch; to forsake, abandon, desert, etc. (v. desero, destituo, prodo).
    1.
    Lit.:

    qui... Reliquit deseruitque me,

    has forsaken me, has given me the slip, Plaut. Most. 1, 3, 45; cf.:

    reliquit me homo atque abiit,

    Ter. And. 4, 4, 5:

    succurrere relictae,

    Verg. A. 9, 290.—

    Of the forsaking of a lover by his mistress,

    Plaut. Truc. 2, 4, 64; Tib. 3, 6, 40; Prop. 1, 6, 8; Ov. H. 10, 80; id. M. 8, 108:

    paucos, qui ex fugā evaserant, reliquerunt,

    i. e. let them escape, Caes. B. G. 3, 19. — Of things, to leave, give up, abandon, etc.:

    argentum si relinquo ac non peto, etc.,

    Plaut. Aul. 1, 2, 31:

    auctores signa relinquendi et deserendi castra,

    Liv. 5, 6; cf.:

    relictā non bene parmulā,

    Hor. C. 2, 7, 10.—
    2.
    Trop., to leave, let alone, give up, resign, neglect, forsake, abandon, relinquish:

    rem et causam et utilitatem communem non relinquere solum, sed etiam prodere,

    Cic. Caecin. 18, 50 (for which:

    derelinquo jam communem causam,

    id. ib. 35, 103):

    jus suum dissolute,

    id. ib. 36, 103:

    affectum, cum ad summum perduxerimus,

    Quint. 6, 1, 29:

    (puella) Quod cupide petiit, mature plena reliquit,

    Hor. Ep. 2, 1, 100: eum rogato, ut relinquat alias res et huc veniat, to leave or lay aside every thing else, Plaut. Rud. 4, 6, 8; cf.:

    omnibus relictis rebus,

    id. Cist. 1, 1, 6; so,

    relictis rebus (omnibus),

    id. Ep. 4, 2, 35; id. Truc. 2, 1, 25; Ter. And. 2, 5, 1; id. Eun. 1, 2, 86; id. Heaut. 4, 7, 12; Lucr. 3, 1071; Cic. de Or. 3, 14, 51; Caes. B. C. 3, 102; cf.

    also: res omnes relictas habeo prae quod tu velis,

    Plaut. Stich. 2, 2, 38:

    omnia relinques, si me amabis, cum, etc.,

    Cic. Fam. 2, 14:

    et agrorum et armorum cultum,

    to give up, abandon, neglect, id. Rep. 2, 4, 7:

    si tu ea relinquis et deseris,

    id. Verr. 2, 4, 36, § 80:

    studium exquirendi,

    id. Ac. 1, 3, 7:

    agrum alternis annis,

    to suffer to lie fallow, Varr. R. R. 1, 44, 3:

    loca relicta,

    uncultivated, wild lands, Front. Limit. p. 42 Goes.; so,

    relictae possessiones,

    Cic. Agr. 1, 1, 3:

    milites bellum illud, quod erat in manibus, reliquisse,

    abandoned, relinquished, id. Rep. 2, 37, 63; cf. possessionem, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    obsidionem,

    to raise the siege, Liv. 5, 48:

    caedes relinquo, libidines praetereo,

    leave unmentioned, Cic. Prov. Cons. 3, 6:

    consulto relinquere (locum), opp. praetermittere,

    id. Off. 3, 2, 9; cf.:

    hoc certe neque praetermittendum neque relinquendum est,

    id. Cat. 3, 8, 18; and:

    audistis haec, judices, quae nunc ego omnia praetereo et relinquo,

    id. Verr. 2, 3, 44, § 106;

    in this sense also,

    id. Brut. 45, 165; cf. id. ib. 19, 76; Hor. A. P. 150:

    cur injurias tuas conjunctas cum publicis reliquisti?

    left unnoticed, uncensured, Cic. Verr. 2, 1, 33, § 84; cf.:

    vim et causam efficiendi reliquerunt,

    id. Fin. 1, 6, 18:

    vos legatum omni supplicio interfectum relinquetis?

    id. Imp. Pomp. 5, 11:

    quis est, qui vim hominibus armatis factam relinqui putet oportere,

    id. Caecin. 3, 9.— Poet., with obj.clause:

    quod si plane contueare, mirari multa relinquas,

    leave off, cease, Lucr. 6, 654.

    Lewis & Short latin dictionary > relinquo

  • 11 respectus

    1.
    respectus, a, um, Part. of respicio.
    2.
    respectus, ūs, m. [respicio], a looking back or about (class.).
    I.
    Lit.:

    fugientibus miserabilem respectum incendiorum fore,

    Cic. Div. 1, 32, 68:

    sine respiratione ac respectu pugnabant,

    Liv. 8, 38:

    effuse ac sine respectu fugit,

    id. 32, 12:

    sine respectu mea fata relinquens,

    Verg. Cul. 226. —
    B.
    Meton., a refuge, retreat, asylum:

    ad Romanos,

    Liv. 42, 46:

    respectum pulcherrimum et praesidium firmissimum adimit rei publicae,

    Cic. Phil. 10, 4, 9; 11, 11, 26; Liv. 21, 44; cf.:

    omnium rerum respectum praeterquam victoriam nobis abscindamus,

    id. 9, 23.:

    in idolis nationum non erit respectus,

    Vulg. Sap. 14, 11. —
    II.
    Trop., respect, regard, consideration (cf. ratio; in this signif. rare before the Aug. per., and usu. in abl.;

    a favorite word of Liv.): respectum ad senatum et ad bonos non habere,

    Cic. Phil. 5, 18, 49:

    ad Romanos,

    Liv. 42, 46:

    ni respectus equitum praepedisset animos,

    id. 9, 14:

    Romanorum maxime respectus civitates movit,

    id. 35, 38; Sen. Ira, 2, 28, 8:

    respectum amicitiae habere,

    Liv. 42, 37; 26, 1. — Abl.: respectu, by a regard, with regard; with gen.:

    factione respectuque rerum privatarum Appius vicit,

    by a regard for private interests, Liv. 2, 30; so id. 8, 28; 9, 45; 31, 46; 42, 9; 45, 18; Quint. 12, 9, 11; Ov. Tr. 1, 3, 100:

    respectu cupiunt hic tamen esse sui,

    id. P. 4, 9, 100; Phaedr. 5, 4, 7 al.:

    in illius respectum iste populo praesideat,

    Sen. Ben. 4, 32, 2:

    sine respectu non majestatis modo sed etiam humanitatis,

    Liv. 29, 9:

    sine respectu pudoris,

    Quint. 6, 3, 25; Sen. Contr. 3 (7), 23, 2:

    sine respectu veniae,

    Tac. H. 2, 30:

    fabulae,

    Phaedr. 5, 4, 7:

    paucitatis,

    Just. 11, 9, 2:

    amicitiae,

    id. 12, 10, 8:

    sine respectu sui,

    Sen. Ben. 6, 13, 1:

    Graecum proverbium jactans: occultae musicae nullum esse respectum,

    is in no repute, Suet. Ner. 20 (cf.:

    musicam quae sit abscondita, eam esse nullius rei,

    Gell. 13, 30, 3; Gr. tês lanthanousês mousikês oudeis logos).

    Lewis & Short latin dictionary > respectus

  • 12 sive

    sīve (old orthog. SEIVE, Tab. Bantin. l. 6; and hence, by apocope, like neu, from neve, NEIVE). seu (the latter form very rare in Cic.; more freq. in Cæs.; as freq. as sive in the poets), conj. [si-ve], a disjunctive conditional particle, or if = vel si.
    I.
    Put once, preserving the conditional signif. of the si (cf., on the other hand, infra, II. B. 2.).
    A.
    After a preceding si (mostly ante-class.): si vivimus sive morimur, Enn. ap. Prisc. p. 880 P. (Ann. v. 384 Vahl.):

    si media nox est, sive est prima vespera,

    Plaut. Curc. 1, 1, 4:

    si ista uxor sive amica est,

    Ter. And. 1, 3, 11: si nocte sive luce, si servus sive liber faxit, Rogat. ap. Liv. 22, 10:

    si arborum trunci, sive naves essent a barbaris missae,

    Caes. B. G. 4, 17 fin.:

    si ego volo seu nolo,

    Plaut. Cist. 3, 14:

    si movero me, seu secari sensero,

    id. Merc. 2, 2, 40:

    si speras... seu tibi confidis, etc.,

    id. Rud. 3, 2, 19; Val. Fl. 1, 837:

    si te, etc.... sive haec, etc.... seu, etc.,

    Ter. And. 1, 5, 58.—
    B.
    Without a preceding si (rare):

    dehinc postulo, sive aequom'st, te oro, ut, etc.,

    Ter. And. 1, 2, 19 (for which:

    peto a te, vel si pateris, oro,

    Cic. Fam. 9, 13, 3):

    bis denas Italo texamus robore naves, Seu plures complere valent, etc.,

    Verg. A. 11, 327:

    me seu corpus spoliatum lumine mavis, Redde meis,

    id. ib. 12, 935; cf.:

    haec pars dialectica, sive illam dicere malumus disputatricem,

    Quint. 12, 2, 13:

    turdus, Sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc,

    Hor. S. 2, 5, 11; cf. id. C. 1, 6, 19.—
    II.
    Repeated, with a disjunctive sense predominant.
    A.
    Connecting words or phrases in the same construction. or conditional clauses which have the same predicate: sive (seu)... sive (seu) (in good prose, esp. in Cic., usually sive... sive; in Cæs. often seu... seu; after the Aug. period often sive... seu, or seu... [p. 1714] sive); prop. if this or if that be the case, placing the counter propositions on an equality, be it that... or that; if... or if; whether... or, i. e. in either case (the predominant use and signif. in prose and poetry).
    1.
    In gen.:

    qui improbus est, sive subbibit, sive adeo caret temeto, tamen ab ingenio est improbus,

    Plaut. Truc. 4, 3, 59; so,

    sive... sive etiam,

    Cic. Tusc. 4, 3, 6; Caes. B. C. 1, 27:

    sive quid mecum ipse cogito, sive quid aut scribo aut lego,

    Cic. Leg. 2, 1, 1:

    sive eum ex paludibus elicere sive obsidione premere posset,

    Caes. B. G. 7, 32:

    sive regi sive optimatibus serviant,

    Cic. Rep. 1, 35, 55:

    ex quo exardescit sive amor sive amicitia,

    id. Lael. 27, 100:

    sive tu medicum adhibueris, sive non adhibueris,

    id. Fat. 12 fin.; cf. id. Fam. 12, 2, 3:

    sive sub incertas Zephyris mutantibus umbras, Sive antro potius succedimus,

    Verg. E. 5, 5:

    seu recte, seu pervorse facta sunt, Egomet fecisse confiteor,

    Plaut. Trin. 1, 2, 146; Caes. B. C. 3, 61:

    facilem esse rem, seu maneant, seu proficiscantur,

    id. B. G. 5, 31; 5, 51; 7, 36; 7, 89; id. B. C. 3, 79; Sall. C. 49, 4; id. J. 103, 2; Verg. G. 3, 49; 4, 25; 4, 33; id. A. 2, 62; 6, 881 al.:

    quantitas plerumque eidem subjacet, seu modi est seu numeri,

    Quint. 7, 4, 41:

    sive dolo, seu jam Trojae sic fata ferebant,

    Verg. A. 2, 34:

    sive deae seu sint dirae volucres,

    id. ib. 3, 262; 4, 240; 7, 199; Liv. 10, 14; Quint. 1, 5, 18; 1, 5, 35; 1, 5, 41; 2, 1, 11;

    12, 10, 26: seu magni superas jam saxa Timavi, Sive oram Illyrici legis aequoris,

    Verg. E. 8, 6; so,

    seu... sive,

    id. A. 1, 218; 10, 109; 11, 528; Ov. M. 4, 321; 4, 639; 15, 324 al. (In Cæs. B. C. 2, 27, the MSS. vary between seu... sive and sive... sive.)—
    2.
    Repeated several times:

    sive ancillam sive servum sive uxorem sive adulterum, Seu patrem sive avum videbo,

    Plaut. Am. 4, 5, 15 sq.; cf. id. ib. prol. 69 sq.; and id. Merc. 2, 2, 35:

    quibus (Cimmeriis) aspectum solis sive deus aliquis sive natura ademerat, sive loci situs,

    Cic. Ac. 2, 19, 61: seu furor est: habeo, quae carmine sanet et herbis; Sive aliquis nocuit: magico lustrabere ritu;

    Ira deum sive est: sacris placabimus iram,

    Ov. M. 10, 397 et saep. —
    3.
    With a corresp. si: sive tu vatem, sive tu omen audieris; sive immolaris, sive avem aspexeris;

    si Chaldaeum, si haruspicem videris, si fulserit, etc.,

    Cic. Div. 2, 72, 149.—
    B.
    Connecting complete conditional sentences, each with its own conclusion, but always implying that the alternative conclusions are alike steps in the general argument, if, on the one hand... if, on the other, if... but if:

    nam sive timuit, quid ignavius? sive meliorem suam causam fore putavit, quid injustius?

    Cic. Att. 8, 9, 3: sive enim ad sapientiam perveniri potest, non paranda nobis solum ea, sed fruenda etiam est;

    sive hoc difficile est, tamen nec modus est ullus investigandi, etc.,

    id. Fin. 1, 1, 3:

    eis sive creditur, creditur hoc ipsum quod nos arguimus, sive fides non habetur, de adversarii testium fide derogatur,

    id. Caec. 1, 3; id. Tusc. 1, 18, 42:

    ut sive abstinuisset Epiro, integra sibi omnia essent: sive venisset, sic quoque spes veniae foret,

    Liv. 36, 6, 6 sq.; 36, 16, 10; 38, 3, 10;

    37, 15, 2: eos seu dedi placeat, dedere se paratos esse, seu supplicio adfici, daturos poenas,

    id. 7, 20, 7; 27, 14, 1; 30, 40, 7.—
    2.
    Instead of sive as a correl., sin or si vero is sometimes found:

    sive sensus exstinguitur... quis me beatior? sin vera sunt quae dicuntur, migrationem esse, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 41, 97 sq.:

    sive enim Zenonem sequare, magnum est efficere... si vero Academiam veterem persequamur, etc.,

    id. Ac. 1, 2, 7: sive enim abscedant, cui dubium esse quin, etc.;

    sin autem manendum ibi nihilo minus sit,

    Liv. 37, 15, 2.—
    3.
    In this use *

    si... sive is found once: si omnes atomi declinabunt, nullae umquam cohaerescent, sive aliae declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur, primum, etc.,

    Cic. Fin. 1, 6, 20 B. and K.; cf.: si... sive in one sentence, I. A. supra; and v. Madv. ad Cic. Fin. p. 45.—
    C.
    On account of the predominant disjunctive sense,
    1.
    In the poets and in post-Aug. prose, instead of one sive, sometimes aut, vel, or one of the interrogative particles ne or an is used:

    (saxum) seu turbidus imber Proluit, aut annis solvit sublapsa vetustas,

    Verg. A. 12, 685:

    sive... sive... vel, etc.,

    Flor. 4, 2, 79: misero conjux, fatone erepta Creusa Substitit, erravitne viā, seu lassa resedit, Incertum, Verg. A. 2, 739:

    sive fatali vecordiā an, etc.,

    Tac. A. 11, 26; so,

    sive... seu... an,

    id. ib. 14, 59.—
    2.
    Sometimes also sive stands alone in a purely disjunctive sense, = vel (in Cicero only in the phrases sive quis, sive potius, sive etiam):

    ut mihi Platonis illud, seu quis dixit alius, perelegans esse videatur,

    or whoever else said it, Cic. Rep. 1, 17, 29:

    quid perturbatius hoc ab urbe discessu, sive potius turpissimā fugā?

    id. Att. 8, 3, 3:

    te primum rogo, ut (animum) erigas ac resistas, sive etiam ultro occurras negotiis,

    id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:

    Aristarchus et aetate nostrā Palaemon vocabulum, sive appellationem, nomini subjecerunt,

    Quint. 1, 4, 20:

    delectandi sive conciliandi officium,

    id. 12, 10, 59:

    miracula visa sive ex metu credita,

    Tac. A. 2, 24:

    proelium sive naufragium,

    Just. 2, 9, 20:

    Romana bella sive Asiana,

    id. 38, 3, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > sive

  • 13 tueor

    tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:

    tuĕris,

    Plaut. Trin. 3, 2, 82:

    tuimur,

    Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;

    6, 934: tuamur,

    id. 4, 361:

    tuantur,

    id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);

    alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,

    Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,
    I.
    To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:

    e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,

    Lucr. 4, 312:

    ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,

    id. 4, 434:

    caeli templa,

    id. 6, 1228 al.:

    tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,

    Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:

    talia dicentem jam dudum aversa tuetur,

    id. ib. 4, 362:

    transversa tuentibus hircis,

    id. E. 3, 8:

    acerba tuens,

    looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:

    torva,

    id. ib. 6, 467.—
    (β).
    With object-clause:

    quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,

    Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—
    II.
    Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:

    curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12:

    ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,

    id. Verr. 2, 4, 63, 140:

    omnia,

    id. N. D. 2, 23, 60:

    mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,

    id. Tusc. 1, 1, 2:

    societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,

    id. Fin. 5, 23, 65:

    concordiam,

    id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:

    dignitatem,

    id. Tusc. 2, 21, 48:

    L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,

    id. Brut. 20, 80:

    personam in re publicā,

    id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:

    tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,

    Cic. Rab. Post. 15, 41:

    aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,

    to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:

    Bassum ut incustoditum nimis et incautum,

    id. Ep. 6, 29, 10:

    libertatem,

    Tac. A. 3, 27; 14, 60:

    se, vitam corpusque tueri,

    to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:

    antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,

    id. Deiot. 8, 22:

    se ac suos tueri,

    Liv. 5, 4, 5:

    sex legiones (re suā),

    Cic. Par. 6, 1, 45:

    armentum paleis,

    Col. 6, 3, 3:

    se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,

    to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:

    tuemini castra et defendite diligenter,

    Caes. B. C. 3, 94:

    suos fines,

    id. B. G. 4, 8:

    portus,

    id. ib. 5, 8:

    oppidum unius legionis praesidio,

    id. B. C. 2, 23:

    oram maritimam,

    id. ib. 3, 34:

    impedimenta,

    to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:

    fines suos ab excursionibus et latrociniis,

    Cic. Deiot. 8, 22:

    domum a furibus,

    Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:

    quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,

    Cic. Prov. Cons. 5, 11:

    liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,

    id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:

    tueri se adversus Romanos,

    Liv. 25, 11, 7:

    nostra adversus vim atque injuriam,

    id. 7, 31, 3:

    adversus Philippum tueri Athenas,

    id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:

    arcem adversus tres cohortes tueri,

    Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:

    Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,

    Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):

    Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,

    Sall. J. 74, 3.
    1.
    Act. form tŭĕo, ēre:

    censores vectigalia tuento,

    Cic. Leg. 3, 3, 7:

    ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,

    Inscr. Orell. 4788.—
    2.
    tŭĕor, ēri, in pass. signif.:

    majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,

    Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:

    consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,

    Dig. 27, 10, 7:

    voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,

    ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).
    A.
    Lit.
    (α).
    Absol.:

    nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,

    Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:

    cum victis nihil tutum arbitrarentur,

    Caes. B. G. 2, 28:

    nec se satis tutum fore arbitratur,

    Hirt. B. G. 8, 27; cf.:

    me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,

    Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:

    tutus bos rura perambulat,

    Hor. C. 4, 5, 17:

    quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?

    Cic. Imp. Pomp. 11, 31:

    mare tutum praestare,

    id. Fl. 13, 31:

    sic existimabat tutissimam fore Galliam,

    Hirt. B. G. 8, 54:

    nemus,

    Hor. C. 1, 17, 5:

    via fugae,

    Cic. Caecin. 15, 44; cf.:

    commodior ac tutior receptus,

    Caes. B. C. 1, 46:

    perfugium,

    Cic. Rep. 1, 4, 8:

    tutum iter et patens,

    Hor. C. 3, 16, 7:

    tutissima custodia,

    Liv. 31, 23, 9:

    praesidio nostro pasci genus esseque tutum,

    Lucr. 5, 874:

    vitam consistere tutam,

    id. 6, 11:

    tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,

    Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:

    tutior at quanto merx est in classe secundā!

    id. S. 1, 2, 47:

    non est tua tuta voluntas,

    not without danger, Ov. M. 2, 53:

    in audaces non est audacia tuta,

    id. ib. 10, 544:

    externā vi non tutus modo rex, sed invictus,

    Curt. 6, 7, 1:

    vel tutioris audentiae est,

    Quint. 12, prooem. §

    4: cogitatio tutior,

    id. 10, 7, 19:

    fuit brevitas illa tutissima,

    id. 10, 1, 39:

    regnum et diadema tutum Deferens uni,

    i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:

    (pars ratium) tuta fugae,

    Luc. 9, 346.—
    (β).
    With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:

    ab insidiis,

    Hor. S. 2, 6, 117:

    a periculo,

    Caes. B. G. 7, 14:

    ab hoste,

    Ov. H. 11, 44:

    ab hospite,

    id. M. 1, 144:

    a conjuge,

    id. ib. 8, 316:

    a ferro,

    id. ib. 13, 498:

    a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,

    Phaedr. 1, 31, 9.—
    (γ).
    With ad and acc.:

    turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,

    Caes. B. C. 3, 39:

    ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,

    Liv. 25, 38, 14:

    testudinem tutam ad omnes ictus video esse,

    id. 36, 32, 6.—
    (δ).
    With adversus:

    adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,

    Cels. 5, 23, 3:

    quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,

    Curt. 7, 9, 2:

    loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,

    Sen. Ira, 2, 12, 1:

    per quem tutior adversus casus steti,

    Val. Max. 4, 7, ext. 2:

    quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,

    Just. 10, 1, 7.—
    (ε).
    With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—
    b.
    Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:

    si dicere palam parum tutum est,

    Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:

    o nullis tutum credere blanditiis,

    Prop. 1, 15, 42:

    tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,

    Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:

    nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,

    id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—
    2.
    As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:

    tuta et parvula laudo,

    Hor. Ep. 1, 15, 42:

    trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,

    Ov. M. 10, 714:

    in tuto ut collocetur,

    Ter. Heaut. 4, 3, 11:

    esse in tuto,

    id. ib. 4, 3, 30:

    ut sitis in tuto,

    Cic. Fam. 12, 2, 3:

    in tutum eduxi manipulares meos,

    Plaut. Most. 5, 1, 7:

    in tutum receptus est,

    Liv. 2, 19, 6.—
    B.
    Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;

    syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,

    Hor. A. P. 28:

    tutus et intra Spem veniae cautus,

    id. ib. 266:

    non nisi vicinas tutus ararit aquas,

    Ov. Tr. 3, 12, 36:

    id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,

    Liv. 22, 38, 13:

    celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,

    id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.
    a.
    Posit.
    (α).
    Form tute (very rare):

    crede huic tute,

    Plaut. Trin. 1, 2, 102:

    eum tute vivere, qui honeste vivat,

    Auct. Her. 3, 5, 9:

    tute cauteque agere,

    id. ib. 3, 7, 13.—
    (β).
    Form tuto (class. in prose and poetry):

    pervenire,

    Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:

    dimicare,

    Caes. B. G. 3, 24:

    tuto et libere decernere,

    id. B. C. 1, 2:

    ut tuto sim,

    in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:

    ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,

    Caes. B. G. 7, 36. —
    b.
    Comp.:

    ut in vadis consisterent tutius,

    Caes. B. G. 3, 13:

    tutius et facilius receptus daretur,

    id. B. C. 2, 30:

    tutius ac facilius id tractatur,

    Quint. 5, 5, 1:

    usitatis tutius utimur,

    id. 1, 5, 71:

    ut ubivis tutius quam in meo regno essem,

    Sall. J. 14, 11.—
    c.
    Sup.
    (α).
    Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—
    (β).
    Form tutissimo:

    quaerere, ubi tutissimo essem,

    Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:

    tutissimo infunduntur oboli quattuor,

    Plin. 20, 3, 8, § 14.

    Lewis & Short latin dictionary > tueor

  • 14 tutum

    tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:

    tuĕris,

    Plaut. Trin. 3, 2, 82:

    tuimur,

    Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;

    6, 934: tuamur,

    id. 4, 361:

    tuantur,

    id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);

    alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,

    Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,
    I.
    To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:

    e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,

    Lucr. 4, 312:

    ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,

    id. 4, 434:

    caeli templa,

    id. 6, 1228 al.:

    tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,

    Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:

    talia dicentem jam dudum aversa tuetur,

    id. ib. 4, 362:

    transversa tuentibus hircis,

    id. E. 3, 8:

    acerba tuens,

    looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:

    torva,

    id. ib. 6, 467.—
    (β).
    With object-clause:

    quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,

    Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—
    II.
    Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:

    curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12:

    ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,

    id. Verr. 2, 4, 63, 140:

    omnia,

    id. N. D. 2, 23, 60:

    mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,

    id. Tusc. 1, 1, 2:

    societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,

    id. Fin. 5, 23, 65:

    concordiam,

    id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:

    dignitatem,

    id. Tusc. 2, 21, 48:

    L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,

    id. Brut. 20, 80:

    personam in re publicā,

    id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:

    tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,

    Cic. Rab. Post. 15, 41:

    aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,

    to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:

    Bassum ut incustoditum nimis et incautum,

    id. Ep. 6, 29, 10:

    libertatem,

    Tac. A. 3, 27; 14, 60:

    se, vitam corpusque tueri,

    to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:

    antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,

    id. Deiot. 8, 22:

    se ac suos tueri,

    Liv. 5, 4, 5:

    sex legiones (re suā),

    Cic. Par. 6, 1, 45:

    armentum paleis,

    Col. 6, 3, 3:

    se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,

    to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:

    tuemini castra et defendite diligenter,

    Caes. B. C. 3, 94:

    suos fines,

    id. B. G. 4, 8:

    portus,

    id. ib. 5, 8:

    oppidum unius legionis praesidio,

    id. B. C. 2, 23:

    oram maritimam,

    id. ib. 3, 34:

    impedimenta,

    to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:

    fines suos ab excursionibus et latrociniis,

    Cic. Deiot. 8, 22:

    domum a furibus,

    Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:

    quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,

    Cic. Prov. Cons. 5, 11:

    liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,

    id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:

    tueri se adversus Romanos,

    Liv. 25, 11, 7:

    nostra adversus vim atque injuriam,

    id. 7, 31, 3:

    adversus Philippum tueri Athenas,

    id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:

    arcem adversus tres cohortes tueri,

    Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:

    Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,

    Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):

    Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,

    Sall. J. 74, 3.
    1.
    Act. form tŭĕo, ēre:

    censores vectigalia tuento,

    Cic. Leg. 3, 3, 7:

    ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,

    Inscr. Orell. 4788.—
    2.
    tŭĕor, ēri, in pass. signif.:

    majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,

    Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:

    consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,

    Dig. 27, 10, 7:

    voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,

    ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).
    A.
    Lit.
    (α).
    Absol.:

    nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,

    Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:

    cum victis nihil tutum arbitrarentur,

    Caes. B. G. 2, 28:

    nec se satis tutum fore arbitratur,

    Hirt. B. G. 8, 27; cf.:

    me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,

    Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:

    tutus bos rura perambulat,

    Hor. C. 4, 5, 17:

    quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?

    Cic. Imp. Pomp. 11, 31:

    mare tutum praestare,

    id. Fl. 13, 31:

    sic existimabat tutissimam fore Galliam,

    Hirt. B. G. 8, 54:

    nemus,

    Hor. C. 1, 17, 5:

    via fugae,

    Cic. Caecin. 15, 44; cf.:

    commodior ac tutior receptus,

    Caes. B. C. 1, 46:

    perfugium,

    Cic. Rep. 1, 4, 8:

    tutum iter et patens,

    Hor. C. 3, 16, 7:

    tutissima custodia,

    Liv. 31, 23, 9:

    praesidio nostro pasci genus esseque tutum,

    Lucr. 5, 874:

    vitam consistere tutam,

    id. 6, 11:

    tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,

    Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:

    tutior at quanto merx est in classe secundā!

    id. S. 1, 2, 47:

    non est tua tuta voluntas,

    not without danger, Ov. M. 2, 53:

    in audaces non est audacia tuta,

    id. ib. 10, 544:

    externā vi non tutus modo rex, sed invictus,

    Curt. 6, 7, 1:

    vel tutioris audentiae est,

    Quint. 12, prooem. §

    4: cogitatio tutior,

    id. 10, 7, 19:

    fuit brevitas illa tutissima,

    id. 10, 1, 39:

    regnum et diadema tutum Deferens uni,

    i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:

    (pars ratium) tuta fugae,

    Luc. 9, 346.—
    (β).
    With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:

    ab insidiis,

    Hor. S. 2, 6, 117:

    a periculo,

    Caes. B. G. 7, 14:

    ab hoste,

    Ov. H. 11, 44:

    ab hospite,

    id. M. 1, 144:

    a conjuge,

    id. ib. 8, 316:

    a ferro,

    id. ib. 13, 498:

    a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,

    Phaedr. 1, 31, 9.—
    (γ).
    With ad and acc.:

    turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,

    Caes. B. C. 3, 39:

    ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,

    Liv. 25, 38, 14:

    testudinem tutam ad omnes ictus video esse,

    id. 36, 32, 6.—
    (δ).
    With adversus:

    adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,

    Cels. 5, 23, 3:

    quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,

    Curt. 7, 9, 2:

    loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,

    Sen. Ira, 2, 12, 1:

    per quem tutior adversus casus steti,

    Val. Max. 4, 7, ext. 2:

    quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,

    Just. 10, 1, 7.—
    (ε).
    With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—
    b.
    Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:

    si dicere palam parum tutum est,

    Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:

    o nullis tutum credere blanditiis,

    Prop. 1, 15, 42:

    tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,

    Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:

    nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,

    id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—
    2.
    As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:

    tuta et parvula laudo,

    Hor. Ep. 1, 15, 42:

    trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,

    Ov. M. 10, 714:

    in tuto ut collocetur,

    Ter. Heaut. 4, 3, 11:

    esse in tuto,

    id. ib. 4, 3, 30:

    ut sitis in tuto,

    Cic. Fam. 12, 2, 3:

    in tutum eduxi manipulares meos,

    Plaut. Most. 5, 1, 7:

    in tutum receptus est,

    Liv. 2, 19, 6.—
    B.
    Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;

    syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,

    Hor. A. P. 28:

    tutus et intra Spem veniae cautus,

    id. ib. 266:

    non nisi vicinas tutus ararit aquas,

    Ov. Tr. 3, 12, 36:

    id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,

    Liv. 22, 38, 13:

    celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,

    id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.
    a.
    Posit.
    (α).
    Form tute (very rare):

    crede huic tute,

    Plaut. Trin. 1, 2, 102:

    eum tute vivere, qui honeste vivat,

    Auct. Her. 3, 5, 9:

    tute cauteque agere,

    id. ib. 3, 7, 13.—
    (β).
    Form tuto (class. in prose and poetry):

    pervenire,

    Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:

    dimicare,

    Caes. B. G. 3, 24:

    tuto et libere decernere,

    id. B. C. 1, 2:

    ut tuto sim,

    in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:

    ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,

    Caes. B. G. 7, 36. —
    b.
    Comp.:

    ut in vadis consisterent tutius,

    Caes. B. G. 3, 13:

    tutius et facilius receptus daretur,

    id. B. C. 2, 30:

    tutius ac facilius id tractatur,

    Quint. 5, 5, 1:

    usitatis tutius utimur,

    id. 1, 5, 71:

    ut ubivis tutius quam in meo regno essem,

    Sall. J. 14, 11.—
    c.
    Sup.
    (α).
    Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—
    (β).
    Form tutissimo:

    quaerere, ubi tutissimo essem,

    Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:

    tutissimo infunduntur oboli quattuor,

    Plin. 20, 3, 8, § 14.

    Lewis & Short latin dictionary > tutum

См. также в других словарях:

  • VENIAE — in Chron. Laurishamensi. Per venias centum verrunt barbis pavimentum: inclinationes sunt vel genuflexiones Religiosorum, in Ecclesia Latina quae Graecis μετανοιας̔, quod utplurimum in paenitentiam iniungi folerent. Petrus Venerab. in Statutis… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • veniae facilitas incentivum est delinquendi — /viyniyiy fasilatabs insentayvam est delinkwenday/ Facility of pardon is an incentive to crime …   Black's law dictionary

  • pardon — Pardon, Pax, Venia, Remissio, Gratia, Ignoscentia. Demander pardon, Sacrificare, Veniam petere, vel poscere. Demander pardon à son pere, Petere gratiam a patre. Bailler pardon, Veniam tribuere, vel dare. Meritant pardon, Ignoscibilis. De qui on… …   Thresor de la langue françoyse

  • Text and rubrics of the Roman Canon — Before the 1970 revision of the Roman Missal, the Mass had, in the Roman Rite, only one Anaphora or Eucharistic Prayer, which was referred to as the Canon of the Mass. Since the 1970 revision, which made only minimal changes in the text, but… …   Wikipedia

  • Римская церковь — Основание и первоначальная история. Христианство проникло в Рим очень рано. Христианские апокрифы и легенды II и III веков утверждают, что уже император Тиберий († в 37 г.) слышал о Христе и даже, будто бы, хотел сопричислить его к римским богам… …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

  • Johann Georg Neumann — (* 1. Mai 1661 in Mörz; † 5. September 1709 in Wittenberg) war ein deutscher lutherischer Theologe und Kirchenhistoriker. Inhaltsverzeichnis …   Deutsch Wikipedia

  • Venia (Liturgie) — Die Venia als Ausdruck der Anbetung, Verehrung und inständiger Bitte ist Bestandteil einiger lateinischer Riten. In den verschiedenen Formen des byzantinischen Ritus wird die Venia auch Metanie genannt. Die Venia als rituelle Vergebungsbitte… …   Deutsch Wikipedia

  • Thomas Duve — (* 1967 in Hamburg) ist ein deutscher Rechtshistoriker. Er ist seit 2009/2010 Direktor des Max Planck Instituts für europäische Rechtsgeschichte (MPIeR) in Frankfurt am Main. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Mitgliedschaften 3 Schriften (Au …   Deutsch Wikipedia

  • A — Prima litera Alphabeti in omnibus fere linguis; paulo alia tamen eius pronuntiatio apud Orientales, quam apud nos. Apud Latinos veniae et absolutionis erat nota, uti C. condemnationis. uti docet Pier. Hieroglypb. l. 7. c. 23. Alpha Graecorum, in… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ABEL-MEHULA — Latine luctus infirmitatis, aut luctus chori, vel tzmpani> Sive ex Hebr. et Syro, luctus veniae, nomen loci, Iudic. c. 7. v. 22. et 1 Reg. c. 4. v. 10. Hieron. in Locis Hebr. ait vicum elle in Aulone …   Hofmann J. Lexicon universale

  • C — C. Nota condemnationis veteribus, proin fatalis litera dicta, sieut contra A. veniae et absolutionis erat character. Pierius in Hierogl. l. 7. c. 23. Metellus apud Indos, illos qui ex regia familia Christianam fidem amplectuntur, in fronte et… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»